Fort Asperen
Fort Asperen is één de mooist bewaard gebleven verdedigingswerken van Nederland. Decennialang versperde het de weg voor vijanden die per boot via de Linge of te voet via de Lingedijk het rijke westen zouden binnendringen. Een onoverzichtelijke bocht in de rivier maakte het echter noodzakelijk om een nieuw fort te plaatsen om de vijand eerder uit te schakelen.
Tijdens een bezoek aan het fort komt deze geschiedenis weer helemaal tot lezen. Het monument spreekt tot de verbeelding van jong en oud en kunstenaars laten zich graag inspireren door deze historische plek!
Landgoed Noordenhoek
Middenin het rivierenlandschap in een meander van de rivier de Linge is Landgoed Noordenhoek gelegen. De rijke geschiedenis van dit landgoed beslaat nu inmiddels ruim achthonderd jaar en bestond vroeger uit kasteel Palmesteyn, boerderij ’t Geyn en het huis Noordenhoek. Noordenhoek is in 1898 door de voormalige eigenaren herbouwd in Neo-Renaissancestijl en destijds is ook het landgoed uitgebreid met maar liefst 40 hectare grond.
Iedere editie van de Open Monumentendag wordt een andere groep monumenten uitgelicht die van historische, culturele, sociale of economische waarde zijn geweest in het verleden. Het thema van dit jaar is Plekken van Plezier. Dit kan het theater, de dierentuin, het museum, een park, een sportclub, café zijn of misschien iets heel anders: Nederland barst in ieder geval van monumenten voor ontspanning, vermaak en vrije tijd.
Echt volledig binnen het thema passen Theater de Fransche School en de Gelderlandfabriek niet, want van oudsher zijn het namelijk nooit theaters geweest. Toch is de historische waarde duidelijk te herkennen: de twee oude theaters fungeerden als brandweerkazerne, school, werkplaats en opslag. De locaties zijn nu creatieve hotspots geworden en vertonen een breed aanbod aan voorstellingen.
Theater de Fransche School
Theater de Fransche School heeft een bewogen geschiedenis. Wie voor dit gebouw staat moet het direct opvallen: een deur op ongewone hoogte. De deur gaf toegang tot een vloedvrij lokaal op de verdieping. Later werd het in gebruik genomen als ‘Stads Armenschool’ met wel 200 leerlingen en twee leraren. Na de WOII is het gebouw omgedoopt als ‘Fransche School’ en fungeerde het als gaarkeuken. Ook heeft het dienst gedaan als brandweerkazerne, oefenlokaal voor de schutterij en werkplaats voor de stadsbussen van de gebroeders Streef. Theater de Fransche School’ is pas echt begonnen in 1981 en vervulde dus niet altijd een entertainende rol, maar heeft desondanks veel historische waarde.
De Gelderlandfabriek
De Gelderlandfabriek begon ooit als locomotiefloods en is de oudste van zijn soort (uit 1868). Meubelmerk Gelderland neemt vanaf de jaren dertig haar intrek in de loods en vanuit daar werd er gewerkt aan inmiddels bekende designklassiekers. De locomotiefloods werd gebruikt als tekenlokaal, bij de huidige studio’s en ateliers werden banken en stoelen gestoffeerd en de grote zaal fungeerde als productiehal. Na vertrek van Gelderland zag een groep zelfstandigheden mogelijkheden in het industrieel erfgoed. Ze ontwikkelden een toekomstplan en sindsdien is de locatie in gebruik
Het Weeshuis
In de historische binnenstad van Culemborg staat het eerste nieuwgebouwde weeshuis van Nederland. Tussen 1560 en 1952 bood dit kolossale gebouw onderdak aan ruim 600 wezen en halfwezen. De verhalen van toen komen nu tot leven in een uniek weeshuismuseum. De museumbezoekers duiken hier in deze bijzondere geschiedenis en lopen door de oude vertrekken van het weeshuis.
Kasteel Waardenburg
Kasteel Waardenburg stamt uit de 13eeeuw. Van het oorspronkelijke gebouw is eigenlijk nog maar de helft over: tijdens de Tachtigjarige Oorlog is de zuidvleugel verwoest en nooit meer herbouwd. Volgens een legende heeft ook de beruchte Dokter Faust op het kasteel gewoond. Na afloop van zijn pact met de duivel zou hij uit de kasteeltoren zijn gegooid.
Tip: Bezoek ook eens de kasteeltuin van Kasteel Neerijnen waar op 14 september de jaarlijkse pompoenmarkt plaatsvindt!
Kasteel Nederhemert
Kasteel Nederhemert begon in de 13eeeuw als woontoren en is in de loop der eeuwen verder uitgebouwd tot een veelhoekig kasteel met vier toren. In 1945 brandde het kasteel volledig uit en verviel het tot een ruïne, maar sinds 2005 is het kasteel weer in oude staat te bewonderen.
Molen de Vrijheid
Vermoedelijk is de ronde stenen korenmolen aan de Molendijk even buiten Beesd gebouwd in de achttiende eeuw. In de Tweede Wereldoorlog is molen de Vrijheid gebruikt om seinen te geven aan het verzet. Bij de restauratie in 1968 heeft de molen daarom de naam “de Vrijheid” gekregen.
Molen Johanna
In 1878 bouwden de gebroeders Pieter Jan en Jan Pieter de Heus een houten achtkant op een stenen voet en begonnen in dat jaar voor het eerst graan te malen. Na een grote brand tien jaar later is de molen herbouwd met nieuwe en oude onderdelen, wat Molen Johanna haar karakteristieke uiterlijk heeft gegeven.
Molen de Vlinder
Deze bakstenen korenmolen heeft een Oudhollandse wiekenvorm en staat op een prachtige locatie langs de Linge. Molen de Vlinder vermaalt al ruim honderd jaar graan en is nog altijd in gebruik.
Barbarakerk
Heer Hubert stichtte in 1421 een kapittel gewijt aan Sint-Barbara en sindsdien heet de parochiekerk de Sint-Barbarakerk. Na een blikseminslag in 1654 brandde de kerk volledig uit. De kerk is daarna volledig hersteld, maar de spits is nooit teruggekomen en het staat daarom nu ook wel bekend als ‘Vierkante Toren’.
Niet gevonden wat je zocht?
Zoek dan nog even verder in het kaartoverzicht van de Open Monumentendag en ontdek nóg meer interessante uitjes. Rivierenland telt in 2019 ruim honderd monumenten die aan deze dag meedoen. Voor ieder wat wils dus!